Vandaag is het precies 80 jaar geleden dat onze provincie en dus ook ons dorp werd bevrijd van de bezettende Duitse macht. Daar is de afgelopen dagen terecht veel aandacht aan besteed, want de vrijheid die hierdoor ontstond bleek van enorme waarde. Dit nooit weer, werden gevleugelde woorden, maar houdbaar bleken ze niet. Elders in de ons omringende werelddelen vindt ongelijke strijd plaats, sterven mensen, raken mensen voor het leven op drift en gewond, wordt honger geleden, have en goed verwoest en een trauma veroorzaakt die nog vele generaties voort zal etteren. Nederland is 80 jaar verder en langzaamaan ontstaat er een voorzichtige verzoening tussen ons en onze vroegere bezetter. Dat is goed, want we moeten ons als gezamenlijke Eurolanden verweren tegen het kwaad buiten onze grenzen. Maar de afgelopen dagen keken we vooral terug naar hoe de wereld er tussen 1940 en 1945 uitzag. Er reed een lange colonne legervoertuigen door onze provincie en geheel in stijl geklede chauffeurs en passagiers gaven een beeld van hoe het er toen ongeveer moet hebben uitgezien. Natuurlijk, het was een opgepoetst plaatje. We zagen geen dolenthousiaste vrouwen en mannen de Canadese en de Poolse bevrijders op de tanks om de hals vliegen, want voor zulke bijrollen krijg je de handen niet makkelijk op elkaar bij de diverse re-enactmentgroepen. Niettemin was het een prachtig spektakel.
Het dorpshuis opende het Gieterveense bevrijdingsweekend met een vertelling door Ton Adringa, inwoner van Kostvlies, maar opgegroeid in Stad-Groningen. Hij vertelde zeer boeiend over gebeurtenissen die hij als kind tussen zijn 4de tot zijn 9de in de grote stad meemaakte. Vooral de angst opgeroepen te worden voor werk in Duitsland of opgepakt vanwege onder andere diefstal van hout of kolen om te koken en voor de verwarming, hield het gezin nogal bezig. Want de winters van ’43 t/m ’45 waren zeer streng. Als luisteraar weet je dat dit verhalen zijn uit de eerste hand en tevens weet je dat deze generatie langzaam aan het verdwijnen is en dat maakt het nog belangrijker ze te beluisteren.
Tijdens het dorpsontbijt vertelde Albert Kupers over zijn belevenissen aan de Tjassenswijk. Onder andere over hun naaste buren die hadden gekozen voor ‘de andere kant’. Op zich niet vreemd, want het Duitse Nationaal-Socialisme dat via Landbouw en Maatschappij leidde tot de Nationaal Socialistische Beweging (NSB) beloofde met name de boeren gouden bergen. In het Oude Wijk-buurtje liep het op zich zonder al te veel kleerscheuren af. Maar het is goed erop te wijzen dat het in zulke benarde tijden erg moeilijk is het juiste pad te kiezen.
Inderdaad, het juiste pad. Daar werd ook de nadruk opgelegd door de scenes die op zaterdagavond werden gespeeld, te beginnen bij de entree van de ‘grote kerk’. Ik zeg bewust grote kerk, want ook precies 80 jaar geleden werden er zo’n 300 mannen in de kerk van Gasselte vastgehouden, een kerk die qua grote vergelijkbaar is met de onze. Uren hebben deze mannen voor hun leven gevreesd, terwijl buiten hun vrouwen en kinderen hun lot afwachten. Het is gelukkig goed afgelopen, maar het was kantje boord. Nu wachtten wij, opeen gepropt in eenzelfde soort ruimte, het programma af. Naar het bekende lied van Gentle & De Boer ‘Het Juiste Pad’ liepen wij daarna langs verschillende locaties waar een scene werd gespeeld die direct herleidbaar was met zaken uit De Tweede Wereldoorlog. Met name angst voor verraad. De vrees dat je iets zou overkomen. Dat je uiterst voorzichtig moest zijn met wát je zei en vooral tégen wie je iets zei. Dat werd op indrukwekkende wijze gespeeld. Het gebrek aan voedsel, de behoefte aan nieuws vanuit Londen en/of van geheime codes (vooral voor het verzet enorm belangrijk). Heel invoelbaar gespeeld. Maar er was ook ruimte voor jolijt, zoals bij de nabootsing van de populaire tv-serie ‘Alo-alo’. En voor een snik bij de scene in de kerk, waarin een moeder werd opgepakt omdat ze stiekem gegevens had doorgegeven voor op handen zijnde huiszoekingen en razzia’s en waardoor mensen zouden worden gered. Haar kind bleef huilend in de wieg achter ….
De apotheose van de avond vond plaats in Amoi, alwaar Koningin Wilhelmina, enigszins verstrikt in haar boa, ons land officieel als bevrijdde en alle spelers hartelijk bedankte. Het Wilhelmus klonk gemeend, mijn keel stokte ervan.
Het was een geweldig programma en het laat maar weer eens zien tot hoeveel moois ons dorp in staat is. Hopelijk zal het nooit meer tot een bezetting komen, nooit meer tot het uitsluiten van volksgroepen en/of terechtstellingen voor getoonde moed. Maar we moeten er wel aandacht aan blíjven besteden. En het klinkt heel cliché, maar het is zo vreselijk waar: Vrijheid ís geen vanzelfsprekendheid!
Willem.
