Wat weten we van onze “ijzertijdman” (video)

Van het skelet, gevonden bij de Hunze, weten we eigenlijk nog niet veel. Hij is nu door de zogenaamde C14 datering geschat op 2500 tot 2800 jaar oud. Hij leefde dus zo’n 600 jaar voor Christus in de ijzertijd. Op basis van deze kennis kunnen we al een beetje een beeld krijgen hoe deze kerel leefde en wat hij zoal deed in zijn dagelijks leven tot hij zijn niet te ontkomen dood vond in het Gieterveens moeras.

Omgeving Gieterveen in de ijzertijd
In de ijzertijd was het gebied rondom Gieterveen één groot Broekbos. Dit is een moerasachtig bos bestaande uit bomen die tegen natte voeten konden. Wonen in dit gebied was dan ook niet erg aantrekkelijk, zo niet onmogelijk. Onze broeder uit de ijzertijd zal dan ook elders gewoond hebben. Wat hij hier deed is moeilijk te zeggen. Misschien was hij op jacht, zocht hij waardevol ijzeroer en is hij verdronken in een afgesloten bocht van Hunze of is hij hier wellicht heen gebracht als offer.

Waar heeft onze vriend uit het verleden dan gewoond?
In de ijzertijd waren er her en der op de zandgronden van Drenthe nederzettingen te vinden bestaande uit een paar boerderijen. Een bekende nederzetting uit de ijzertijd was er te vinden aan de oever van de Hunze bij de Bloemert (Zuidlaren). Er was in die tijd al scheepvaart op de Hunze voor de jacht en visserij en hij zou hier heen gevaren kunnen hebben. Echter deze nederzetting is pas 200 jaar na de dood van onze man gesticht, als de leeftijdsbepaling juist is, zal het onwaarschijnlijk zijn dat hij hier gewoond heeft. Het meest waarschijnlijke is dus een nederzetting op de Hondsrug.

Wat was de religie van onze man?
Dit is natuurlijk eveneens moeilijk te zeggen. Hij had geen bijbel, koran, thora rollen of een Edda onder zijn arm. Maar het is wel erg aannemelijk dat deze man een vorm van religie beleefde, al was het alleen maar om de dingen die hem in het dagelijks leven overkwam te kunnen verklaren. Eén ding is zeker dat het waarschijnlijk niet één de woestijnreligies waren uit het Midden-oosten. De Islam en Christendom waren nog niet ontsproten uit iemands brein en er zijn geen bewijzen dat het Jodendom in die tijd Europa al had aangedaan.  Het zal waarschijnlijk een natuurreligie geweest zijn, waarbij bomen, rivieren en de hemellichamen heilig of zelfs goddelijk waren. Een eventuele mogelijkheid zal de Germaanse mythologie kunnen zijn. Waarvan Wodan, Donar en Freya bekende goden waren. Bewijzen dat deze religie in die tijd hier al aanwezig was zijn niet gevonden. Het eerste bewijs hiervan stamt pas uit de Romeinse tijd, zo’n 600 jaar later, wanneer de Romein Tacitus hierover schrijft.

Wat deed hij in zijn dagelijks leven?
Op basis van wat we weten over de ijzertijd kunnen we een inschatting maken. Hij rolde, sleepte en stapelde in ieder geval geen dikke stenen meer om Hunebedden te bouwen. Daar waren ze al 2400 jaar voor zijn dood al mee gestopt. Wat zijn volk nog wel deed waren grafheuvels graven. Voorbeelden hiervan zijn te vinden in bijvoorbeeld het Zwanemeerbos bij Gieten. Zoals de naam van de periode waarin hij leefde al zegt, was zijn volk het ijzersmeden machtig. Wie weet was hij Smit of was hij opzoek naar ijzeroerbrokken in het moeras. Wat zijn aanwezigheid in het moeras zou kunnen verklaren. Hij kan natuurlijk ook boer, herder, timmerman geweest kunnen zijn en om een andere reden in het moeras terecht gekomen zijn.

Hoe zag Nederland eruit in de ijzertijd?
In de ijzertijd zag Nederland er heel anders uit dan tegenwoordig. Het gebied rond Gieterveen bestond uit bos, de zandgronden in Drenthe waren eveneens bedekt met een dicht eikenbos. De heide in  Drenthe is pas veel later ontstaan door ontbossing en overbegrazing van de weiden. Heel Nederland was in feite bedekt met dit eikenbos. De waddeneilanden bestonden nog niet en de Waddenzee,IJsselmeer en Zeeuwse wateren waren nog kwelder en moeraslandschappen die pas 1500 jaar later onder water kwamen te staan. Er bestonden in Nederland nog geen grote dorpen en geen steden. De bevolking bestonden waarschijnlijk uit Keltische en Germaanse volkeren en konden niet lezen en schrijven. De bekende veenlijken, zoals Het meisje van Yde en het paar van Weerdinge zijn pas een paar eeuwen na onze ijzertijdman in het veen beland.

Wat was er in de rest van de wereld gaande?
De bevolking in Nederland kan in de ijzertijd nog erg primitief genoemd worden als men kijkt wat er in de rest van de wereld gebeurde. De pyramiden waren er al 2000 jaar, waarbij onze Hunebedden in het niet vallen. Elders in de wereld waren er al grote steden met de nodige infrastructuur als een riolering aanwezig. In goed voorbeeld hiervan was Rome met 80000 inwoners. In de tijd van onze ijzertijdman, waarbij zij net wisten hoe ijzer te verwerken, was de Griek Pythagoras al bezig met complexe wiskundige berekeningen aan het uitvoeren. Plato, Socrates en Aristoteles waren eveneens tijdsgenoten van onze man en zij waren aan het filosoferen over maatschappij, democratie en wetenschap en stonden aan de basis van onze westerse cultuur.  De Egyptenaren hadden te maken met burgeroorlogen en Alexander de grote begon met het stichten van zijn Rijk dat meerde continenten bestreek. Van al deze gebeurtenissen wist onze ijzertijdman niets af.